|
เขียนโดย ปาณิศรา ชูผล มทศ.
|
|
พฤหัสบดี, 24 ธันวาคม 2009 |
| เจ้าจอม หม่อมละคร ในกรุงรัตนโกสินทร์ | |
พอดีกำลังรวบรวมเรื่องนี้อยู่ แล้วเห็นมีคนตั้งกระทู้เจ้าจอมอายุยืนขึ้นมาพอดี จึงนำมาแบ่งปันความรู้กันครับ
ท่านใดสืบสายมาจากเจ้าจอมหม่อมละครเหล่านี้ หรือมีข้อมูลใดเพิ่มเติมเล่าสู่กันฟัง ก็จะเป็นพระคุณมากครับ
-----------------------
อธิบายเจ้าจอม หม่อมละคร
เจ้าจอมหม่อมละคร เป็นคำที่หมายถึงสตรีในราชสำนักตั้งแต่ชั้นพระภรรยาเจ้า เจ้าจอมรวมถึงข้าราชบริพารฝ่ายในที่ถวายตัวทำหน้าที่แสดงละครหลวงประดับพระเกียรติยศ และปฏิบัติงานรับใช้พระมหากษัตริย์ด้านอื่นๆ ด้วย มีเบี้ยหวัดเงินปี มีทั้งกลุ่มที่เป็นพระภรรยาเจ้า อันได้แก่ เจ้าจอมมารดา และเจ้าจอม และนางพนักงานที่ทำหน้าที่ด้านการละครโดยเฉพาะ มีศักดิ์เป็นหม่อมละคร บ้างก็เรียกนำหน้านามว่า “หม่อม” หรือ “คุณ” ก็มี สตรีเหล่านี้มีเกียรติศักดิ์เพราะเล่นหลวงประดับพระบารมี เฉกเช่นเดียวกับช้างเผือกซึ่งเป็นของสำรับกันกับละครผู้หญิงของหลวงหรือละครหลวง
สตรีเหล่านี้เมื่อเข้าวังมาแล้ว จะได้รับการฝึกหัดกิริยามารยาทแบบ “ชาววัง” หรือแบบ “ผู้ดี ต้องหัดอ่านเขียนหนังสือ หัดปรนนิบัติเจ้านาย หากเป็นผู้มีความรู้ความสามารถทางการขับร้องฟ้อนรำ ก็อาจได้รับการสนับสนุนจากผู้อุปการะให้ได้ถวายตัวเข้ารับราชการฝ่ายใน มีตำแหน่งหน้าที่ ได้รับเบี้ยหวัดเงินปี เช่นกัน และที่สำคัญก็คือ อาจได้มีโอกาสเลื่อนขึ้นเป็นเจ้าจอม หากเป็นที่ต้องพระราชอัธยาศัย
ละครหลวงแห่งพระราชสำนัก
นอกเหนือจากงานราชการที่เป็นหน้าที่ประจำแล้ว สตรีในราชสำนักยังใช้เวลาไปกับกิจกรรมต่างๆ ทั้งนี้ก็เพื่อเป็นการถวายทรงพระสำราญอิริยาบทเมื่อเสด็จประทับอยู่ในฝ่ายใน ทั้งยังเป็นการพักผ่อนหย่อนใจให้กับชีวิตที่ต้องจำอยู่แต่ในวัง กิจกรรมที่ี่สำคัญของสตรีในพระราชสำนักฝ่ายใน คือ การละครฟ้อนรำ ซึ่งเป็นธรรมเนียมแต่โบราณเพื่อถวายขับกล่อมพระมหากษัตริย์ให้สำราญพระราชหฤทัย โดยภายในวังหลวงนั้นจะมีกลุ่มนางละครและนักดนตรีเข้าถวายตัวอยู่เป็นจำนวนไม่น้อย และนางละครเหล่านี้ต่อมาหลายท่านก็ได้มีโอกาสถวายตัวเป็นเจ้าจอม และมีการขยายงานด้านละครและดนตรีที่ตนถนัดให้กว้างขวางขึ้น กลายเป็นสำนักดนตรีและละครประจำวังไปในที่สุด
| ความคิดเห็นที่ 1 |   |
ละครรำในอดีต |  |
|
| | | |
| ๑๕. เจ้าจอมมารดาอัมพา กาญจหนา
เจ้าจอมมารดาในรัชกาลที่ ๒
ธิดาพระอินทอากร (เจ๊สัวเตากระทะ – นิยะวานนท์) มีน้องชายร่วมมารดา ชื่อ มุ่ย นิยะวานนท์ ได้เป็นขุนวรจักรธรานุภาพ เป็นบิดาเจ้าจอมมารดาเลื่อน ในรัชกาลที่ ๕
มีพระองค์เจ้า รวม ๖ พระองค์ คือ
๑. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชายกปิตถา กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ (ต้นราชสกุล กปิตถา)
๒. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชายปราโมช กรมขุนวรจักรธรานุภาพ (ต้นราชสกุล ปราโมช)
๓. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชายเกยูร
๔. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงกัณฐา
๕. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงกัลยาณี
๖. พระเจ้าบรมวงส์เธอ พระองค์เจ้าหญิงกนิษฐน้อยนารี
เป็นละครหลวงรุ่นเล็ก ในรัชกาลที่ ๑ เล่นเป็นตัวนางกาญจะหนา เป็นผู้มัชื่อเสียงโด่งดัง และมีผู้คนเคารพยำเกรงมาก เพราะเป็นเจ้าจอมที่โปรดปราน และมีพระเจ้าลูกเธอมากผู้หนึ่ง
เมื่อรัชกาลที่ ๓ ท่านออกจากวังหลวง แล้วหัดละครนอกขึ้นมาโรงหนึ่ง ซึ่งตัวละครโรงนี้ ต่อมาได้เป็นครูละครนอกโรงอื่นอีกหลายโรง
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยกย่องเจ้าจอมมารดาอัมพา โปรดให้เป็นผู้รับเสด็จพระเจ้าลูกเธอแรกประสูติในรัชกาลที่ ๔ หลายพระองค์ เช่น สมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช สับเปลี่ยนกันรับอุ้มกับเจ้าจอมมารดาปรางใหญ่ (เจ้าจอมมารดาในกรมหลวงวงศาธิราชสนิท) แก้ไขเมื่อ 23 ธ.ค. 52 22:17:51 | |
|
| | | |
| ๑๖. เจ้าจอมมารดาลูกจันทน์
เจ้าจอมมารดาในรัชกาลที่ ๒
ธิดาเจ้าสุก แห่งราชอาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง
มีพระองค์เจ้า คือ
๑. พระองค์เจ้าหญิงแม้นเขียน
บิดาพามาถวายตัวในรัชกาลที่ ๑ ตั้งแต่อายุ ๘ ขวบพร้อมกับน้องสาวอีก ๒ คน ได้เป็นละครหลวงรุ่นเล็ก ในรัชกาลที่ ๑ ในบท “นางวิยะดา” เมื่อสิ้นรัชกาลที่ ๑ ท่านอายุได้เพียง ๑๑ หรือ ๑๒ ปี ต่อมาจึงได้เป็นละครหลวงรัชกาลที่ ๒ ในบท “นางมะดีหวี” ต่อมาได้เป็นครูละครหลวงในรัชกาลที่ ๔ และ ๕ และเป็นครูละครสำคัญของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ด้วย ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อ วันเสาร์ แรม ๑ ค่ำ เดือน ๓ ปีชวด สัมฤทธิศก (๑๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๓๑) สิริอายุ ๙๐ ปี | |
|
| | | |
อ้างอิง |
ความคิดเห็นที่ 2
