จดหมายเหตุเมืองถลางและหัวเมืองปักษ์ใต้
ต้นฉบับของศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดภูเก็ต (ศวภ.)

ประสิทธิ  ชิณการณ์ : อ่านและวิเคราะห์

Click at the image to view full size

มทศ.จห.๒๒ (ใช้หมายเลขตรงกับ ฉบับ ศวภ ๒๒) 

คำอ่าน ๐ หนังสือเจ้าบุนแก้ว กราบมาถึงท่านพระยาราช ด้วยข้าพเจ้าอยู่ทุกวันี้ลำลึกถึงบุญพระคุณท่านทุกเวลา ซึ่งท่านทำไว้แต่ก่อน ข้าฯ หาลืมพระคุณท่านไม่เลย แต่วาสนาของข้าฯ น้อยเอง ที่จะเป็นข้าพระคุณท่านนั้นไม่ชั่วรอด เสมือนหนึ่งเราเคยเก็บดอกไม้ประจวนกัน ข้าฯ อยู่ทุกวันนี้ตั้งใจพึ่งบุญท่านสืบไปและทุกวันนี้ขัดสนด้วยเงินจะจ่าย ด้วยผ้าจะนุ่ง ข้าวจะกินให้พระคุณท่านได้โปรดเลี้ยงชีวิตไว้ อย่าให้ตายเสียก่อนเลย ถ้าเป็นค่ามากน้อยเท่าใด ข้าฯ จะหาดีบุกไว้ใช้ค่าของท่าน หนังสือให้มา ณ วันพฤหัส ขึ้นสิบสามค่ำ เดือนสิบเอ็ด ปีมะเมียอัฐศก 

วิเคราะห์ ๐ จดหมายในลักษณะที่เป็นทั้งส่วนตัวและเป็นทั้งธุรกิจค้าขาย อ่านแล้วแยกแยะได้ค่อนข้างยากว่า ภูมิหลังของท่านพระยาราชกปิตันกับ คุณ "เจ้าบุนแก้ว" นี้ ใกล้ชิดสนิทสนทกันมากน้อยเพียงใด 
 ตีความเอาได้ว่า "เจ้าบุนแก้ว" เป็นสตรีชาวถลาง ซึ่งพระยาราชกปิตันคงจะมีความมุ่งหมาย ที่จะผูกพันในเชิงเสน่หา หากแต่ท่านสตรีผู้นี้ ยังสงวนท่าทีไม่ตกล่องปล่องชิ้นไปง่ายๆ เพียงแต่ไว้เยื่อใย ด้วยน้ำคำอ่อนโยน "..แต่วาสนาของข้าฯ น้อยเอง ที่จะเป็นข้าพระคุณท่านนั้นไม่ชั่วรอด" "ไม่ชั่วรอด" คือไม่ตลอดรอดฝั่ง "..เสมือนหนึ่งเราเคยเก็บดอกไม้ประจวนกัน" เป็นสำนวนไทย ๆ ที่เหมือนกันกับสำนวน "เก็บดอกไม้ร่วมต้นคนละกิ่ง" อะไรทำนองนั้น "ให้พระคุณท่านได้โปรดเลี้ยงชีวิตไว้อย่าให้ตายเสียก่อนเลย ถ้าเป็นค่ามากน้อยเพียงใด ข้าฯ จะหาดีบุกไว้ใช้ค่า" เป็นถ้อยคำอ้อนวอนเพื่อขอความช่วยเหลือ แต่ก็มีการตอบแทนในเชิงธุรกิจการค้า

 คนรุ่นรัตนโกสินทร์ในยุคโลกาภิวัฒน์ พอจะยกย่องชมเชยสตรีชาวถลางรุ่นทวดของบิดาได้บ้างไหมว่า ศิลปะในการติดต่อค้าขาย กับพ่อค้าต่างประเทศโดยการสื่อความทางจดหมายนั้น มิได้เก่าแก่ล้าสมัยกว่าคนยุคปัจจุบันเลย

ปาณิศรา(นก) ชูผล : บันทึก

ผช.หมายเหตุรักษ์ มทศ.

มทศ.จห.22