Welcome to Phuket Data - วิถีชาวเล ๒๕๔๙ : ณัฏยา ทองคำสะอาด

วิถีชาวเล ๒๕๔๙ : ณัฏยา ทองคำสะอาด

เขียนโดย ปาณิศรา ชูผล มทศ.
ศุกร์, 15 กุมภาพันธ์ 2008
วิถีชาวเล เมื่อ พ.ศ.๒๕๔๙ นายเป็ด ลักเกาะ เพศชาย อายุ ๕๔ ปี อยู่บ้านเลขที่ ๑๕๒ หมู่บ้านไทใหม่ ตำบลราไวย์ อำเภอเมือง จังหวัดภูเก็ต ให้ข้อมูลนางสาวณัฏยา ทองคำสะอาด เมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๔๙ ประเพณีลอยเรือ ชาวมอแกล๊น(มอแกล๊น=มาซิง=น้ำเค็ม)หรือที่เราเรียกกันติดปากว่า ชาวเลหรือชาวไทยใหม่(ถ้าแบ่งชาวเลตามภาษา จะได้ ๒ เผ่า คือเผ่ามอแกล๊น กับ เผ่าโอรังลาโอด) นับถือหลายความเชื่อ มีศาสนาพุทธ นับถือแม่พระเจ้าที่เจ้าทาง และตายายช่วย ตายายโช่ง ทุกปีจะมีการสะเดาะเคราะห์ให้กับหมู่บ้าน หรือตนเองโดยการนำข้าวสารหรืออาหารแห้ง ไปใส่ในเรือลำเล็กที่สร้างขึ้นแล้วนำเรือนั้นลอยออกไปในทะเล ความเชื่อนี้จะทำขึ้นทุก ๆ เดือน ๖ ในเวลากลางคืนจะมีการรำวง หรือรองเง็ง เป็นเวลา ๓วัน ๓ คืน และคืนที่สามจะมีการนำเรือที่สร้างขึ้นไปลอยกลางทะเล(พ.ศ.๒๕๔๙ มีพิธีที่บ้านแหลมตุ๊กแกเกาะสิเหร่ และบ้านแหลมหลา ส่วนที่บ้านราไวย์ จะมีพิธีอาบน้ำมนต์) ซึ่งประเพณีลอยเรือนี้จัดขึ้นเพื่อความสนุกสนานเพลิดเพลินจะจัดขึ้นในกลางเดือนหกและเดือนสิบเอ็ดและจะมีการแข่งเรือโดยแข่งกันสองลำ การแข่งเรือจะมีคนหกถึงเจ็ดคนอยู่ในหนึ่งลำ ส่วนกลางคืนจะมีการรำวงเรียกว่า งานประจัก จะจัดขึ้นในหมู่บ้าน โดยจะเริ่มจัดตั้งแต่ตอนบ่ายสามโมงขึ้นไป จะจัดขึ้นในวันขึ้นสิบสองหรือสิบสามค่ำ จัดกลางลานหมู่บ้าน และมีการเก็บเงินหลังละ ๑๐๐ บาท เพื่อนำไปเช่าตู้เพลงที่มีลำโพงใหญ่ เช่าลำโพงหลังละ ๕,๐๐๐ บาท มีลำโพงสองข้าง และจะมีความแตกต่างจากการจัดงานของชาวเลในเกาะสิเหร่ คือ ชาวเลที่เกาะสิเหร่จะมีการทำเรือลำเล็ก ๆ และทำหุ่นรูปคนปลอมใส่ไว้ในเรือ มีการนำขนม หมากพลู ยาสูบใส่ไว้ในเรือ ต่อจากนั้นก็จะมีการบนบานและขอพรแล้วก็โยนทุกสิ่งให้ลอยไปกับน้ำ เพื่อให้สิ่งโชคร้ายหายลอยไปกับน้ำ การพักผ่อนของชาวเล การพักผ่อนของชาวเลในตำบลราไวย์จะมีการนอนหาด นั่งคุยกัน ส่วนพวกเด็ก ๆ ก็จะมีการละเล่นทั่วไป เช่น ฟุตบอลชายหาด เล่นน้ำทะเล หาหอย หาปู ปลามากินกัน อาชีพของชาวเล อาชีพของชาวเลจะมีตั้งแต่การหาปลาซึ่งลำหนึ่งจะไปหาประมาณสามถึงห้าคน อาทิตย์หนึ่งจะไปหาทีหนึ่งและในการออกไปหาปลาจะคอยดูว่ากี่ค่ำและดูน้ำทะเล ถ้าสิบห้าค่ำจะไม่ออกไปหาปลา บ่าย ๆ ไปหา พรุ่งนี้ตอนเช้าจะกลับมาแล้วนำไปขายที่ร้านหรือพ่อค้าจะมารับถึงที่ ปลาที่ขายได้ส่วนมาก คือ ปลาขี้ตัง ปลามง ปลาเก๋า เป็นต้น อีกอาชีพหนึ่งคือ อาชีพเรือจ้าง จะมีคนมาจ้างให้พาไปส่งที่เกาะต่าง ๆ เช่น เกาะเฮ เกาะบอล เกาะแก้ว เที่ยวหนึ่งทั้งไป – กลับ ราคาเริ่มต้นที่ ๑,๒๐๐ – ๑,๕๐๐ บาท โดยจะเริ่มตั้งแต่เจ็ดโมงเช้าถึงบ่ายสามหรือบ่ายสี่โมงเย็น อาชีพสุดท้าย คือ การนำปลิงมาขาย ซึ่งจะขายในราคาตัวละหนึ่งบาท บางทีก็จะนำไปส่งร้านทุกวันจันทร์และอังคาร ปลิงทะเลจะมีทุกวัน ไปดำเอากลางทะเล เอาไปขายหนึ่งร้อยถึงสี่ร้อยกิโลกรัมต่อวัน โดยก่อนนำไปขายจะนำมาต้ม ย่างและตากแดด แล้วถึงจะไปส่งที่ร้านค้าหรือเอาไปขายสด ๆ กิโลละสามสิบบาท นอกจากนั้นก็จะมีการหาหมึก หอย ปู ตัดยาง ตัดหญ้า และรับจ้างทั่วไป งานศพ จะมีการอาบน้ำศพ แต่งตัวศพให้เรียบร้อยก่อนนำใส่ในโลง มีการใส่หมากพลู ข้าวสารหรือถ้วยชาม เสื้อผ้าของผู้ตายรวมทั้งข้าวของ ของผู้ตายที่เคยใช้หรือชอบตอนยังมีชีวิตอยู่ใส่ลงไปในโลงให้หมด จะมีการเก็บศพไว้ก่อนฝังประมาณสองถึงสามวัน ต่อจากนั้นก็จะมีการนำศพไปฝังที่ป่าช้าจะไปโดยการเดินแบกศพไป ทุกคนในหมู่บ้านจะไป ถ้าไปฝังศพในหมู่บ้านจะมีการห้ามนำเรือออกไปหาปลาสักลำหนึ่ง ให้ศพฝังเสร็จเรียบร้อยก่อนถึงจะออกเรือได้ งานลอยกระทง จะมีการทำกระทงกันเอง แล้วจะตัดเล็บ ตัดผม ใส่เงิน แล้วพากระทงไปลอยในทะเล ทำเหมือนคนพุทธทุกอย่างเลย หลา หลา คือ ศาลเล็ก ๆ ที่ชาวเลสร้างขึ้นบนเขา เพื่อเป็นที่บูชากราบไหว้ และทำพิธีบนบานขอพรหรือแก้บนของชาวเล และถ้าคำบนบานนั้นเป็นจริง จะมีการนำขนมแป้ง อาหารคาว – หวาน มาแก้บน อุปกรณ์หาปลา จะมีแห อวน ลอบ ไซร ทุ่น เหล็กรม ระวิง ซึ่งลอบจะมีไว้ดักปลา หมึก มีขนาดใหญ่กว่าไซร ลอบทำมาจากไม้ แล้วนำลวดมาถักเป็นตาข่าย ส่วนอวนจะหาซื้อตามร้านค้า เหล็กรมเอาไว้ทิ่มปลาและจะมีลังไว้ใส่ปลา เครื่องรมเอาไว้หาหอยนางรมและทุ่น คืออุปกรณ์ที่ใช้ถ่วงเรือเอาไว้ไม่ให้เรือออกไป โดยจะใช้เชือกหนาผูกไว้กับสิ่งของหนัก ๆ เช่น เหล็กหรือลูกตุ้ม นอกจากนั้นก็จะมีเรือ ซึ่งจะมีตั้งแต่เรือหางยาว เรือยันหมา ซึ่งจะเป็นเรือที่มีเครื่องยนต์ใหญ่และจะมีการแบ่งเป็นยี่ห้อ เช่น ฮอนด้า ซูซุกิ เหมือนรถเครื่องแต่เครื่องใหญ่กว่าเท่าตัว การรักษาตัวแบบพื้นบ้าน เมื่อถูกผีในน้ำเข้าหรือมาทำร้าย ก็จะมีวิธีแก้หรือรักษาคือ ให้หมอบ้านที่มีวิชาทางด้านไสยศาสตร์มาแก้ โดยจัดเตรียมหมากพลู ใบจากม้วนกับยาเส้น ตั้งในน้ำให้เป็นคำหนึ่งคำ แล้วนำไปปัดเด็กเพื่อทำพิธีขอขมาผีในน้ำทะเล ปลิง เป็นยารักษาโรค แก้เจ็บท้อง วิธีทำ ก็คือ นำปลิงมาต้มกับน้ำธรรมดาแล้วรินเอาน้ำกินไม่กินตัว รสชาติจะออกหวาน ๆ ถ้ามีใครเจ็บป่วยหรือโดนผีเข้าก็จะเรียกหมอบ้านหรือหมอไสยศาสตร์ให้มาทำพิธีปัดเป่าที่บ้านและต้องเตรียมหมากพลู ยาเส้นใส่ไว้ในถ้วยตั้งไว้ให้หมอบ้านมาดูว่าถูกอะไรเข้า เมื่อดูเสร็จหมอบ้านก็จะจัดยาสมุนไพรให้ไปกิน การละเล่นของเด็กชาวเล (ส่วนใหญ่ได้รับอิทธิพลจากการเรียนในระบบโรงเรียนของรัฐ) การเล่นดีดลูกแก้ว อุปกรณ์ ลูกแก้ว วิธีเล่น ใช้นิ้วชี้ดีดให้ลูกแก้วของเราไปถูกอีกฝ่ายหนึ่งให้ได้ หากลูกแก้วถูกฝ่ายตรงข้ามก็ถือว่าเราชนะและจะได้ลูกแก้วลูกนั้นไปเลย อีมอญซ่อนผ้า อุปกรณ์ ผ้าผืนเล็ก ๆ ๑ ผืน วิธีเล่น จะมีคนนั่งล้อมวงตั้งแต่ ๕ คนขึ้นไป ต่อจากนั้นก็จะมีหนึ่งคนที่ต้องออกมาเดินอยู่นอกวงและถือผ้าที่เตรียมไว้ คนในวงก็จะร้องเพลงและปรบมือพร้อมกับระวังว่าคนถือผ้าจะวางผ้าไว้ที่ใคร ถ้าวางไว้ที่ตัวเองต้องรีบลุกขึ้นวิ่งไปตีคนที่วางให้ทัน หากไม่ทันเราก็ต้องเดินอยู่นอกวงเหมือนคนถือผ้า ทำไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะเลิกเล่นเอง การเล่นแข่งตะกร้อ อุปกรณ์ ลูกตะกร้อ ๑ ลูกและตาข่ายกั้นเขตแดน วิธีเล่น การเล่นแข่งขันตะกร้อนี้ เด็กหนุ่มผู้ชายจะเป็นคนเล่นกันเอง โดยแบ่งออกเป็นสองฝ่าย ฝ่ายละประมาณสามคนขึ้นไป และจะมีตาข่ายที่เป็นเขตแบ่งแดนให้รู้ว่าถ้าออกเขตนี้ไปแล้วถือว่าฝ่ายนั้นได้คะแนน ถ้าลูกตะกร้อตกไปอยู่ของเขตฝ่ายตรงข้ามได้เราก็จะได้คะแนนเล่นไปเรื่อย ๆ จนครบคะแนนที่เรากำหนด ฝ่ายไหนได้คะแนนมากที่สุด ฝ่ายนั้นก็เป็นผู้ชนะ การเล่นจับปลาแข่งกัน อุปกรณ์ ไม้แหลมยาว ๆ และกระป๋องใส่ปลา วิธีเล่น จะเล่นกันในน้ำทะเลใช้มือเปล่า ๆ เล่นหรือจะใช้ไม้แหลมที่เอาไว้เสียบปลาเป็นอุปกรณ์จับปลาก็ได้แล้วแต่กติกาที่กำหนด มีการแบ่งเป็นฝ่ายแล้วแต่จะกำหนดว่าให้มีฝ่ายละกี่คน มีการจับเวลาในการจับปลาหากฝ่ายไหนจับปลาได้มากที่สุดในเวลาที่กำหนดให้ถือว่าชนะ การเล่นโดดยาง อุปกรณ์ สายยางยาว ๆ ๑ เส้น วิธีเล่น มีผู้เล่นตั้งแต่สามคนขึ้นไป ก่อนเล่นมีการกำหนดว่าใครจะเป็นผู้เล่นและใครจะเป็นผู้ถือสายยาง ๒ คน โดยใช้วิธีเป่ายิ้งชุ้บ และจะเริ่มโดดยางตั้งแต่ขั้นตาตุ้มถึงศีรษะหากใครโดดไม่ผ่านคือถูกสายยางก่อนก็จะต้องเป็นผู้มาถือยางต่อ การเล่นฟุตบอลชายหาด อุปกรณ์ ลูกฟุตบอล ๑ ลูก วิธีเล่น การเล่นฟุตบอลชายหาดจะเล่นกันเฉพาะเด็กหนุ่มและมีผู้เล่นตั้งแต่สองคนขึ้นไป โดยจะเล่นส่งบอลกันไปมา หรืออาจจะเล่นเป็นกลุ่มและมีกติกาเหมือนชาวไทยทั่วไปเล่นกัน จะเริ่มเล่นกันตั้งแต่ประมาณบ่ายสามโมงขึ้นไป ลักษณะบ้านของชาวเล สมัยก่อนชาวเลจะมุงบ้านด้วยใบจากหรือใบมะพร้าว แต่ปัจจุบันจะมุงด้วยสังกะสี บางบ้านก็นิยมปลูกบ้านเหมือนลักษณะของชาวไทยทั่วไป ลักษณะบ้านเป็นชั้นเดียว เพิงหน้าจั่วหรือหมาแหงน มีห้องเดียว มีประตูทางเดียว และปูด้วยกระเบื้อง ฝาห้องบางทีก็ทำด้วยสังกะสีหรือทำด้วยกระเบื้องทั้งหลัง พิธีแต่งงาน มีการยกขั้นหมากไปสู่ขอฝ่ายหญิง ทำเหมือนประเพณีของชาวไทยพุทธทุกอย่าง ถ้ามีเงินมากก็จะสู่ขอและจัดงานใหญ่โต ถ้ามีเงินน้อยก็จะทำพิธีเล็ก ๆ ไม่ใหญ่โต ค่าเงินสู่ขอมีตั้งแต่สามพันบาทขึ้นไป ส่วนมากก็จะอยู่ที่สามพันบาทถึงห้าพันบาท มีการเลี้ยงอาหารเพื่อน ๆ ที่มาในงาน ส่วนมากเป็นญาติพี่น้องและคนในหมู่บ้าน อาหารที่เลี้ยงพิเศษก็คือ หอยนางรม เพราะปกติจะไม่ได้กินกันเนื่องจากมีราคาแพง จะมีก็วันที่เป็นงานมงคลถึงจะได้หาซื้อมาเลี้ยงหรือจัดงานกัน หอยนางรมที่นำมาเลี้ยงมีประมาณหนึ่งพันตัวขึ้นไป การนับถือศาสนาของชาวเล ชาวเลที่ตำบลราไวย์นับถือศาสนาพุทธ แต่มีข้อแปลกคือชาวเลส่วนใหญ่จะไม่กินหมูและศพจะนำไปฝังเหมือนศาสนาอิสลาม แต่ก็มีที่บางคนจะไปวัดปีละหน ส่วนใหญ่จะนับถือผีปู่ย่าตายายเชื่อในเรื่องสิ่งลี้ลับหรือมองไม่เห็น มีการตั้งหลาเอาไว้เพื่อบนบานซึ่งหลานี้คือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของชาวเล คำบนบานของชาวเล อย่าเจ็บไข้ได้ป่วย ขอให้อยู่ดีมีสุข ขอให้หาปลาได้เยอะ ๆ ขอให้คุ้มครองลูกและลูกหลานลูกด้วย ถ้าคำบนบานเป็นจริงลูกจะนำขนม หมากพลู มาให้ ความเชื่อ ถ้าเห็นพระอยู่ใต้น้ำสามองค์ ถ้าสึนามิมาจะไม่ถูกและน้ำจะแยกไปทางอื่น คนที่เห็นจะไม่โดนสึนามิ ความเชื่อในเรื่องของการแก้บน คือ ถ้าบนแล้วได้สิ่งที่ต้องการก็จะนำผ้าสามสี สีอะไรก็ได้แต่ส่วนมากนิยม สีแดง น้ำเงินและขาว แล้วนำไปผูกที่เรือ เพื่อแก้บน(แก้เหมรย) ความเชื่อเกี่ยวกับน้ำทะเล คือ ถ้าถึงเวลาสิบห้าค่ำ จะไม่ปล่อยให้เด็กลงอาบน้ำเค็ม เพราะอันตรายอาจจะถูกของใส่ตัว ถ้าถูกของใส่ก็จะให้หมอบ้านมาแก้หรือปัดเป่า ถ้าคนแก่ขี้แถวทะเล เชื่อว่าผีเด็กจะมาอยู่ข้าง ๆ นกผีอยู่บนต้นไม้ พอเด็กร้องนกผีก็ร้องตาม ผีกระจะมากินข้าวหมูหลังบ้านทุกคืน พอไปเกาะบอล บางทีก็ได้ยินเสียงเด็กร้องแต่จริง ๆ ไม่มีอะไร อาหารของชาวเล จะกินแกงไก่ แกงปู แกงปลา กินปู ปลา หอย ไก่ บางบ้านกินหมู บางบ้านไม่กินหมู กินปูตะโดยการนำมาต้ม ผัดเผ็ด หรือนึ่งก็ได้ การกินหอยก็จะนำหอยมาต้มกินกับน้ำพริก หอยนางรมแกะเปลือกมาขาย ส่วนตัวหอยนางรมนำไปต้มกิน หอยพงนำมาต้มกินหรือกินสด ๆ ก็ได้ ปูหิน มันจะเกาะอยู่บนโขดหิน ถ้าจะกินต้องนำมาต้มก่อน แมงวาย นำมาต้มกิน มีลักษณะคล้ายปลาหมึก ก่อนจะกินนำไปหั่นให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ขนมแป้ง เป็นขนมคล้าย ๆ กับขนมโค ข้างในใส่ไส้มะพร้าว วิธีทำ ตอนแรกจะผสมแป้งกับน้ำ แล้วทำเป็นลูกกลม ๆ ให้ใหญ่ แล้วนำไปทอดใส่ไส้มะพร้าวมีลักษณะสีขาวเหลือง ขนมสาววา วิธีทำ นำแป้งมาทำเป็นวงกลม แล้วนำแป้งนั้นมาต้มกับน้ำกิน โดยใส่น้ำตาลเกลือเล็กน้อย เกร็ดเล็กเกร็ดน้อย ถ้าอาบน้ำเค็มเป็นประจำแล้วไม่อาบน้ำจืดเลย ผมจะเป็นสีแดง ถ้าน้ำทะเลลดกลางวัน จะขึ้นเวลากลางคืน ชาวเลเมื่อก่อนมีถิ่นฐานอยู่ที่เกาะอาดัง จังหวัดสตูล แล้วอพยพมาเรื่อย ๆ จนถึงภูเก็ต ชาวเลนับถือศาสนาพุทธ แต่ไม่กินหมู ฝังศพและไม่มีการบวชของผู้ชาย นามานุกรม นายเป็ด ลักเกาะ อายุ ๕๔ ปี อยู่บ้านเลขที่ ๑๕๒ หมู่ ๒ ต.ราไวย์ อ.เมือง จ.ภูเก็ต ๘๓๑๓๐ ให้ข้อมูลเมื่อ ๒๐ ตุลาคม ๒๕๔๙ ณัฏยา ทองคำสะอาด บันทึกเมื่อ ๓๐ ตุลาคม ๒๕๔๙
แก้ไขล่าสุดเมื่อ ( พุธ, 20 กุมภาพันธ์ 2008 )