ภาษา “ปุนเต่”

  เสียงนกร้อง “กระแต แต้แว่ด” ดังในยามเย็นจนถึงมืดค่ำ รู้สึกหนักท้อง ขยับตัวยากนึกในใจว่า ถ้าตั้งชื่อลูกว่า “กระแต” น่าจะดี คุยกับญาติที่เขามาจากเพชรบูรณ์เขารีบขัดคอทันทีว่ากระแตในภาษาเหนือ แปลว่า อ้อร้อ ของคนใต้ พ่อกับแม่เลือกชื่อลูกไม่ได้จนกระทั่งคลอด ด้วยเจ็บท้องคลอดนานมาก ตั้งแต่ ๐๔.๐๐ นาฬิกา วันที่ ๑๑ สิงหาคม จน ๑๒.๐๐ นาฬิกา ๑๒ สิงหาคม ลูกถึงได้ยอมออกมาจากท้องแม่ ใครที่เคยคลอดคงรู้ว่า หลังคลอดแม่จะเพลียมาก เช้าวันที่ ๑๒ สิงหาคม พ่อยิ้มกริ่ม มาบอกข้างเตียงว่า ตั้งชื่อลูกได้แล้ว ให้ลูกสาวชื่อ “ตุ้ย” เพราะเขา “ตุ้มปะตุ้มตุ้ย” ดีแม่หัวเราะจนท้องคัดท้องแข็ง น้ำหูน้ำตาไหล พ่อทำหน้างงมาก ไม่เข้าใจว่าทำไมคนถึงหัวเราะกันใหญ่ กว่าจะตอบคำถามว่า คำว่า ตุ้ย หรือ ปุ้ย เป็นศัพท์แสลง เรียกอวัยวะของเพศหญิงของชาวภูเก็ต

 ลูกสาว พูดใต้ไม่เป็นแต่อยากพูด กำลังช่วยครูพับผ้าเช็ดหน้า ให้ขยุกขยิกตามประสาเด็กอนุบาล ครูตีมือเบา ๆ และบอกว่า “การดี” ลูกใจดี มาเล่าให้พ่อฟัง พ่อยิ้มย่องผ่องใส เล่าให้แม่ฟังว่าครูชมลูก “ขยันการงานดี” แม่ต้องอธิบายใหม่ว่า “การดี” แปลว่า ยุ่งไม่เข้าเรื่อง

 บ้านพักในป่าดู๋ดี๋ เมิ่อ พ.ศ. ๒๕๑๖ ไกลผู้คน หาพี่เลี้ยงให้ลูกได้ยากเย็น แสนเข็ญ ได้มาแล้วอยู่ ๑ อาทิตย์ ก็ไป เปลี่ยนหน้าบ่อยราวกับนางเอกลิเก แม่เลยบ่นกับลูกด้วยรำคาญว่า “เด็กสาว ๆ เดี๋ยวนี้ มันสั่นจริง ๆ เล้ย” พ่อถามด้วยความเกรงใจว่า “มันเป็นโรคอะไรหรือ?” คงคิดว่าสั่น เพราะเป็นโรคพาร์กินสัน ละมัง อันที่จริง แปลว่าใจแตก หลงระเริง เพลิดเพลินกับผู้ชาย

 ลูกเรียนอยู่ชั้นประถมปีที่ ๒ กลับมาบ้านแล้วร้องขายหนังสือพิมพ์ เลียนแบบแป๊ะกิ้ม ชายชราผู้เป็นตำนานนักขายของภูเก็ต ขาย น.ส.พ. ทุกฉบับ ช่วยงานสังคมจนรู้จักกันทั่วเกาะ “ปักษ์ใต้เดลินิวส์ ไทยรัฐ” แล้ววนกลับ “ไทยรัฐ เดลินิวส์ ปักษ์ใต้” เขาเพิ่งเฉลยให้ทราบตอนโตนี่เองว่าถ้าร้องขาย น.ส.พ. ทั้ง ๓ ฉบับนี้ได้ จะได้วรรณยุกต์ ทั้งหมดของภาษาภูเก็ต ใครที่อยากเริ่มต้นพูดภาษา “ปุ่นเต่” เริ่มต้นได้ที่นี่

 ภาษา”ปุ่นเต่”เป็นภาษาภูเก็ตที่ปนกับภาษาต่างชาติอื่นหลายภาษา แต่ผสมกลมกลืนเป็นเนื้อเดียว หมดกลิ่นฝรั่ง แขก จีน ชนิดที่เจ้าของภาษาหาไม่เจอ แม้แต่พูดภาษาจีนฮกเกี้ยน ก็ผสม ”ทองแดง” จนเจ้าของภาษาตกใจ

 “ลู่ กุ้ย เอ เกี้ย” ตั้งใจจะถามประโยคนี่เพื่อผูกมิตรกับเพื่อนชาวสิงคโปร์ หมายความว่า คุณมีลูกกี่คนคะ แต่ถามผิดกลายเป็น”ลู่ กุ้ยเกี้ย” แปลว่า ลูกคุณเป็นผี คนถูกถามสะดุ้งโหย้ง แต่ดูหน้าคนถามยิ้มแย้มมีไมตรี ก็เลยให้อภัย ภาษาฮกเกี้ยน ผสมผสานกันในภาษาภูเก็ตมากมายจนยกตัวอย่างได้ไม่ครบ เพื่อนมาเยี่ยมเจ้าของบ้านดีใจทำกับข้าว “ปุ่นเต่” ต้อนรับเพื่อน “ วันนี้หวาทำน้ำชุบ หมูฮ่อง คั่วหมู่เคยเค็ม ทึ้งโกเหลฉ่ายหมู่ติ่ม ของหวานบีท่ายบาก” เพื่อนต่างถิ่นคงดีใจถ้าทราบว่า อาหารวันนี้ ฉันทำน้ำพริกกุ้งสด หมูพะโล้ ผัดหมูกับกุ้งเคยดอง แกงจืดกะหล่ำปลี ไข่ตุ๋นหมูสับ ของหวาน ลอดช่องสิงคโปร์

 “พี่เป็กอยากตาย” ด.ญ. บุ๋ม จีบปากจีบคอฟ้องคุณป้าผู้เป็นชาวกรุงเทพฯ  โดยกำเนิด  คุณป้าตกใจ   นึกว่า  หลานสาวคิดสั้นปลอบโยนถามว่า  ทำไมละหลาน  ทำไมถึงพูดอย่างนั้น   ไม่เป็นมงคลเลยน่ะ  หลานจ๋า  เดี๋ยวเเม่ก็กลับบ้านแล้ว  คุณป้าพูดกับหลานสาวยืนยาว  เพราะนึกว่า  หลานอยากตายจริงๆ  อันที่จริง  หลานติดภาษาถิ่นภูเก็ต  “อยากตาย”  แปลว่า ตะกละ หลานหมายถึง พี่-เป็ก  แย่งขนมน้องปุ๋มกิน ตะกละจริง ๆ เชียว

 “ปราณี  เป็น  ผืย “ เพื่อนแก่ชาวกระบี่  เขาล้อเลียน  ด้วยเพื่อนชาวกระบี่  เขาไม่ทักทาย  ว่า
 “เป็นผื่ย!” เขาจะพูดว่า  “เป็นผรื่อ” ถ้าชาวระนองเขาออกเสียงว่า  เป็นพือรือ” แต่ทั้งหมดถามด้วยไมตรีว่าHow are you ?  ท่านสุขสบายดีไหม?

 ชาวภูเก็ต “บายดี!”  ชาวสงขลา “บายดี”  เสียง/….ย/…..ในตำแหน่งท้ายคำ เป็นลักษณะเฉพาะของภาษาภูเก็ต วิถีชีวิตชาวเกาะ  และอยู่ไกลฝั่งยากต่อการติดต่อคมนาคมขนส่ง  ทำให้ภาษาภูเก็ต  มีลักษณะแปลก  จนบางคนถึงกับบอกว่า ภาษาภูเก็ตตลก  อันที่จริง  ภาษาภูเก็ต  เวลาออกเสียงหน่วยเสียงสระยาว ซึ่งเป็นชุดของหน่วยเสียงสระ คือ จะมีเสียงพยัญชนะบางเสียง โดยเฉพาะ พยัญชนะ กึ่งสระตาม เช่น

 หนังสือ  ออกเสียงว่า   หนังสืย
 ฝ่ามือ ออกเสียงว่า  ฝามืย
 สะดือ ออกเสียงว่า  รูวดีย

 ภาษาของมนุษย์   ที่พูดเพื่อสร้างสันติ  และความเข้าใจอันดีย่อมงดงาม  และน่าฟัง เพราะ ภาษาเลียนธารน้ำไหล ล้อเลียนคลื่นลมชวนฟังถ้าพูดมีจิตใจดี แต่ในทางตรงกันข้าม  ถ้าผู้พูดอารมณ์เสีย  กราดเกรี้ยวและก้าวร้าว  ภาษาที่เปล่งอออกมา  คงข่วนหู  ชวนเศร้าหมอง  ใครที่รู้ตัวว่า อารมณ์ไม่ดีให้ยึดถึงสุภาษิตหลวงพ่อคูณไว้ว่า  “อมน้ำมนต์ไว้ลูก แล้วจะหายโกรธ”

ผศ. ปราณี  สกุลพิพัฒน์
สำนักศิลปวัฒนธรรม       
สถาบันราชภัฏภูเก็ต