ไหว้พระจันทร์ 

ผศ.อวยชัย ผกามาศ

--- --- --- --- --- --- -- ---.

ชาวจีนหญิงถักร้อยตามประสาหญิง เพื่อจะได้เป็นแม่บ้านที่ดีต่อไป เมื่อออกมาทำพิธีไหว้พระจันทร์ก็จะเอาผลงานที่เย็บปักถักร้อยของตนมาตั้งแสดงไว้ข้าง ๆ โต๊ะบูชา เป็นการอวดฝีมือกันกลาย ๆ และจะพยายามทำให้ สวย ๆ มีจำนวนมาก ๆ พร้อมกันนั้นตนเองจะได้ออกอวดโฉมพร้อมกันไปด้วยในตัว ให้หนุ่ม ๆ ที่เที่ยวเตร่ชมอยู่ได้พบเห็น และขณะที่ไหว้เทวดาหญิงสาวมักจะตั้งจิตอธิษฐานให้เทพเจ้าแห่งดวงจันทร์ ช่วยให้พานพบคู่ครองที่ดีมีคุณธรรมบางแห่งอาจจัดให้หญิงสาวแข่งขันกันเอาด้ายสนเข็ม หรือเย็บปักถักร้อยบางอย่างด้วย ใครก็เสร็จก่อนแสดงว่าเก่งฉลาด เทพเจ้าแห่งดวงจันทร์ให้ความฉลาดมา

ส่วนอีกทางหนึ่ง ตามตำนานกล่าวว่าสมัยโบราณ พวกแมนจูเรียได้เข้ามารุกรานจีนสามารถควบคุมคนจีนไว้ได้ และให้ทหารควบคุมดูแลครอบครัวคนจีน ๑๐ ครอบครัวต่อทหาร ๒ คน (บางท่านว่า ๓ ครอบครัว ต่อทหาร ๑ คน) นอกจากนี้ยังให้ชาวบ้านเลี้ยงดูทหารที่มาควบคุมดูแลนั้นให้ดี ไม่ให้อ้วนหรือผอมเกินไป (ทุก ๑ เดือนจะมีคนมาชั่งน้ำหนักทหารเหล่านั้น) มิฉะนั้นจะถูกลงโทษ และชาวบ้านยังถูกบังคับอีกหลายเรื่อง เช่น จำกัดเครื่องใช้พวกของมีคมทุกอย่าง ได้แก่ มีดให้มีได้ ๑ เล่มต่อ ๑๐ ครอบครัว และไม่ให้ไว้บ้านใด แต่จะล่ามมีดด้วยโซ่ไว้กลางกลุ่มบ้านนั้น เวลาจะใช้ต้องไปใช้มีดที่ถูกล่ามโซ่อยู่ ทั่งนี้ก็เพื่อกันมิให้ชาวจีนมีอาวุธคิดปฏิวัติได้ เท่านั้นยังไม่หนำใจผู้ชายจีนจะถูกโกนศีรษะไว้หางเปีย เพื่อป้องกันเวลาหนีจะได้จับหางเปียมารวมไว้ด้วยกัน ส่วนผู้หญิงจีนจะถูกผูกข้อเท้ามีเครื่องหมายติดอยู่เพื่อให้แตกต่างจากพวกแมนจูเรีย ทหารที่มาควบคุมดูแลนั้นเล่าจะคอยสอดส่องมิให้ชาวจีนชุมนุมหรือติดต่อกันได้ การติดต่อกันทุกอย่างจะต้องผ่านทหารเหล่านั้น จากการที่ถูกจำกัดสิทธิเสรีภาพอย่างมากนี่เอง ทำให้ไฟปฏิวัติคุกรุ่นอยู่ตลอดเวลา จึงเกิดผู้ฉลาดคิดจะส่งข้อความการปฏิวัติขับไล่พวกแมนจูเรียออกไปเสียจากแผ่นดิน ด้วยการออกอุบายทำขนมขึ้นอย่างหนึ่งเรียกว่า “ตงชิวเปี๊ยะ” เป็นรูปกลม ๆ ข้างในเขียนข้อความนัดวันปฏิวัติคือ วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ ตามแบบจีน ขนมนี้แจกจ่ายไปทั่วเมืองโดยที่พวกแมนจูเรียมิได้สงสัย เพราะเข้าใจว่าเป็นขนมที่ชาวจีนทำขึ้นสำหรับไหว้พระจันทร์ ปรากฏว่าประชาชนพร้อมใจกันปฏิวัติขับไล่พวกแมนจูเรียออกไปได้สำเร็จ ในวันนั้นเอง ด้วยเหตุนี้จึงได้ถือเอาวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เป็นวันไหว้พระจันทร์ตั้งแต่นั้นมา

ดังนั้นของที่ทำพิธีไหว้พระจันทร์ในสมัยต่อมา นอกจากมีธูปเทียนเป็นหลักแล้วขนมที่ขาดไม่ได้ก็คือ “ตงชิวเปี๊ยะ” (ซึ่งตามปกติจะไม่ทำ และร้านจำหน่ายก็จะไม่ทำจำหน่าย) นอกจากนี้มีพวก อาหาร คาว หวาน ผลไม้ กระดาษเงิน กระดาษทอง จุดลูกประทัด ของเหล่านี้จำนวนมากน้อยเท่าไรก็ขึ้นอยู่กับฐานะของแต่ละครอบครัว ส่วนเครื่องสำอางของผู้หญิงหรือผลงานด้านเย็บปักถักร้อยนั้น ด้วยภาวะสังคม และเศรษฐกิจที่เปลี่ยนแปลงไปของเหล่านี้ก็ลดจำนวนลง หรือแทบจะไม่มีเลยก็ว่าได้ และการทำพิธีไหว้ก็มิได้เฉพาะเจาะจงไปว่าผู้หญิงเท่านั้น อาจจะเป็นทุกคนในครอบครัวก็ได้ เพราะเป็นเรื่องสิริมงคลไม่มีเสีย อาจจะต้องเสียค่าใช้จ่ายบ้างเท่านั้น

หมายเหตุ

รายละเอียดของเทศกาลตรุษจีน ไหว้เทวดาและไหว้พระจันทร์ เก็บความมาจากคำบอกเล่าของคุณเต็กเชง แซ่อึ้ง คุณลู่หอง แซ่ตัน คุณเริงศักดิ์ ละอองจินดา คุณประสิทธิ ชิณการณ์ คุณกิ้ม แซ่หงอ (แป๊ะกิ้มปักษ์ใต้) นิตยสารบีอาร์ บางกอกรีดเดอร์ส มีนาคม ๒๕๑๖ และชัยพฤกษ์ฉบับ ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๑๘