จดหมายเหตุเมืองถลางและหัวเมืองปักษ์ใต้
ต้นฉบับของศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดภูเก็ต (ศวภ.)

ประสิทธิ  ชิณการณ์ : อ่านและวิเคราะห์

Click at the image to view full size

 มทศ.จห.๓๖ (ใช้หมายเลขตรงกับ ฉบับ ศวภ ๓๖) 

คำอ่าน ๐ หนังสือท่านพระยาปลดผู้เป็นเจ้าพระยาถลาง บอกมายังท่านโต๊ะพระยาราช ด้วยมีตราออกมาแต่กรุงครั้งนี้ว่า หลวงคลังเข้าไปกราบทูลให้เอาภาษีภาราละชั่งเหมือนครั้งก่อน และของหลวง ให้มีตราออกมาถามข้าพเจ้าว่า ยังจะเอาภาษีแก่ราษฎรภาราละชั่งได้หรือมิได้ ในท้องตรามีเนื้อความเป็นหลายประการนั้นข้าพเจ้าจะบอกขอภาษีเสียและโต๊ะพระยาราชได้เห็นดูช่วยจัดของถวายให้มา และข้าพเจ้าให้ยี่ลิบผู้เป็นขุนล่าม ปล่อยสลุปกปิตันวิราเสนบรรทุกดีบุกมาสิบห้าภาราให้ท่านช่วยจัดของ ปืนสุตัน สักร้อยบอก ผ้าแพร อัตหลัด ผ้าขาว ผ้าลายพรม และเงินเหรียญ จะได้จ่ายซื้อดีบุกให้แก่ราษฎร สักสามพันสี่พันและข้าวารสักสิบเกวียนเกลือสักสองเกวียน ของทั้งนี้ท่านได้เห็นดูช่วยจัดให้มาจะได้ใช้การขัดสนข้าพเจ้าจะขอติดหนี้ท่านสักห้าสิบภารา มาถึงเมืองถลางจะใช้ให้ครึ่งหนึ่งก่อนและดีบุกราษฎรจะทำขึ้นไปอีกในมรสุมนี้ข้าพเจ้าจะจัดแจงแก้ไขให้คงได้ไป ณ เกาะปูเหล้าปีนังทั้งนั้นและการที่จะรบพม่านั้นของหลวงโปรดให้คนมาช่วยรักษาเมืองถลางสามพันแล้ว และแต่ราษฎร ณ เมืองถลางจะให้ขึ้นขุดแต่ต้นมรสุม และการ ณ เมืองถลางทุกวันนี้ไป ข้าพเจ้าทำอยู่เหมือนหนึ่งเองเกาะปูเหล้าปีนัง ของท่านเองเหมือนกัน และให้ท่านเห็นดูเร่งให้ยี่ลิบผู้เป็นขุนล่ามกลับมาเมืองถลางโดยเร็วจะได้เอาของให้ไปกับบวนแก้ภาษีเข้าไปอย่าให้ราษฎร ชาวบ้าน -หนังสือมา ณ วันอังคาร เดือนสิบขึ้นหกค่ำปีระกานักษัตร เอกศก 

วิเคราะห์ ๐ ปีระกานักษัตรเอกศก จุลศักราช ๑๑๕๑ พ.ศ.๒๓๓๒ เป็นช่วงที่พระยาทุกรราช (เทียน ประทีป ณ ถลาง) ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยาถลางแล้ว สมตามความตั้งใจและพยายามต่อสู้มาโดยตลอด 

 คำว่า "ของหลวง" ในความหมายของจดหมายฉบับนี้ หมายถึง สมเด็จพระอนุชาธิราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท
 ถ้าสังเกตสำนวนโวหาร และถ้อยคำตลอดจนสรรพนามที่ใช้ระหว่างกันแล้ว จะเห็นว่ามีความสนิทสนมกันเป็นทางส่วนตัวอยู่มาก

 การที่ต้องบอกว่า "ข้าพเจ้าท่านพระยาปลัดผู้เป็นเจ้าพระยาถลาง" นั้น ก็เพื่อแจ้งให้ทราบว่าแม้ราชทินนาม และตราประจำตำแหน่ง อาจจะคงเดิมแต่ตำแหน่งหน้าที่ได้เปลี่ยนแปลงไปแล้ว ถ้าไม่แจ้งให้ทราบ ก็อาจเข้าใจในสถานภาพของตนผิดพลาดไปได้

ปาณิศรา(นก) ชูผล : บันทึก

ผช.หมายเหตุรักษ์ มทศ.