ขมวดพระศกพระพุทธรูป "หลวงพ่อองค์ดำ" นาลันทา  วนเป็นก้นหอยสังข์ ทักษิณาวัฏ  แสดงความเป็นมงคล

ภาพกลุ่มปุ่มพระศกก้นหอยสังข์วนขวาคือความเป็นมงคล

^ ขมวดพระศกพระพุทธรูปไสยา ในวิหารสาลวโนทยาน กุสินารา  วนขวาดั่งก้นหอยสังข์แสดงความเป็นมงคลทักขิณาวัฏ V

ภาพขมวดปุ่มพระศกมีทั้งวนซ้าย (เป็น เลข ๑ ไทย อุตรวัฏ อวมงคล) ก็มี  และวนขวาดุจก้นหอยสังข์ที่เป็นมงคลก็มี

วนซ้าย, เป็นเลข ๑ ไทย, อุตรวัฏ, อวมงคล, หามศพวนเมรุ

เพิ่มเติมจาก Facebook

จำเริญ โพธิกิจ ขอ พูดในแง่เวียนซ้ายหรือเวียนขวา ไม่มีความเห็นในเรื่องอื่น การเขียนเลข ๑ ไทย เขียนจากหัวด้านในออกมาด้านนอก การลากดินสอหรือปากกา ก็ลากเวียนขวา เช่นเดียวกับการเดินเวียนเทียน ที่เรียกว่าประทักษิณา เป็นการแสดงความเคารพในสมัยพุทธกาลหรทอในสมัยนี้ ว่ากันว่าเมื่อเทวดาลงมาพบพระพุทธเจ้า จะกระทำทักษิณาด้วยการเวียนขวาเพื่อแสดงความเคารพ

 

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ การ ยกตัวอย่างการวนขวาเปรียบเทียบกับเลข ๑ ไทยนั้น ไม่ได้มีเจตนาต่อว่าต่อขานการใช้เลข ๑ ไทย การสร้างเลข ๑ ไทยเป็นวิวัฒนาการมาจนลงตัวในวันนี้ กำหนดให้เขียนจากด้านในสุด (ส่วนหัว) วนขวาออกมาถึงด้านนอก (หางตัวเลข) การเขียนเลข ๑ ไทย จึงเป็นการสร้างรูปมงคลจากภายในมาสู่ภายนอก เป็นการให้ความหมายในยุคปัจจุบัน และจะเป็นภาษาสื่อสารการเป็นมงคลดั่งที่เคยใช้เป็นเลขที่มีค่าเอกอุว่าเป็น ที่ ๑

 

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ การ ทำเลข ๑ ไทยให้ปรากฏ จะต่างกับการเจริญเติบโตของเส้นผม (หรือเส้นพระศก) ปลายเส้นผมจะออกจากพระเศียรแล้วยาวออกวนไปทางขวาดั่งเวียนพระอุโบสถ แล้ววนเป็นวงเล็กลงแต่วนสูงขึ้นจากระดับโคนเส้นผม สุดท้ายก็กลายเป็นปลายเส้นผมตรงตำแหน่งหัวเลข ๑ ไทย การกำเนิดเลข ๑ ไทยมีวิธีการวนแบบวนขวา(ทักขิณาวัฏ) เช่นเดียวกับการกำเนิดขมวดพระศกก็เกิดจากการวนขวา(ทักขิณาวัฏ) ส่วนผลที่ปรากฏแก่ตาที่แลเห็นมีรูปลักษณ์แตกต่างกัน ทั้งขมวดพระศกและเลขไทยต่างก็เป็นรูปแบบแห่งความเป็นมงคลด้วยกันทั้งคู่

เมื่อช่างไม่สนใจความหมายแห่งความเป็นมงคล

ผลที่ออกมาก็เป็นดั่งที่เห็น

เพิ่มจาก Facebook

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์

ขมวดพระศก สร้างเป็นรูปหนามขนุนก็มี สร้างเป็นรูปแหลมดั่งหนามทุเรียนก็มี แต่ปฏิมากรที่มีฝีมือจะสร้างเป็นขมวดก้นหอยสังข์ (ทักขิณาวัฏ)

มีปฏิมากรหลายรายที่เผลอหรือเข้าใจขมวดพระศกก้นหอยสังข์ผิดทิศผิดทาง ขมวดพระศกวนขวาดั่งก้นหอยสังข์บนพระเศียร จะแสดงการวนขวา(ทักขิณาวัฏ=ความเป็นมงคล) จะต้องแลเห็นเป็นเลข ๑ ไทยที่กลับหลัง ถ้าแลเห็นเป็นรูปเลข ๑ ไทย นั่นแสดงว่าผิดทิศเป็นการวนอุตรวัฏ(หมายถึงอวมงคล)

ภาษาการวนขวาดั่งก้นหอยสังข์มีใช้กันมาก่อนพุทธกาล สืบเนื่องมาถึงพุทธกาลสมัย พุทธะก็ใช้ความหมายของก้นหอยสังข์ ๒ ประการ คือ ๑. สังข์สีขาวคือความบริสุทธิ์ ๒. ก้นหอยสังข์วนขวาเป็นการแสดงความเป็นมงคล มีใช้ในลำดับการปรากฏด้านขวามือขององค์พระสัมมาเป็นทิศเบื้องขวามีความสำคัญในลำดับสูง คือกำหนดให้พระสารีบุตรอัครสาวกอยู่เบื้องขวา เป็นการยกย่องให้เกียรติงานทางปัญญาเป็นเลิศยิ่งกว่าการใช้พลกำลังซึ่งได้กำหนดให้อยู่เบื้องซ้ายคือพระโมคคัลลานะอัครสาวก

สืบเนื่องมาสู่ขนบธรรมเนียมประเพณีในไทยที่ยังกำหนดให้เบื้องขวามีความสำคัญกว่าเบื้องซ้าย งานมงคลใด ๆ ก็จะกำหนดให้วนขวาเสมอ เช่น การเวียนเทียน การแห่นาค การวางตำแหน่งสิ่งของที่มีค่าสูงไว้เบื้องขวา เหล่านี้เป็นภาษาสื่อสารหมายถึงความเป็นมงคล

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ การ ยืนถ่ายรูปของกลุ่มบุคคลเพื่อความเป็นมงคล ต้องให้คุณพ่อหรือคุณแม่อยู่เบื้องขวาของลูก (ยกเว้นการจัดลักษณะสมดุล แม้กระนั้น คุณพ่อก็ต้องอยู่เบื้องขวาลูกเสมอ) พี่อยู่ขวาน้อง หลานอยู่ขวาเหลน ครูบาอาจารย์อยู่ขวาศิษย์ เจ้าอาวาสอยู่ขวาพระลูกวัด(ที่มีพรรษาน้อยกว่า) พระผู้มีพรรษาสูงอยู่ขวาพระผู้มีพรรษาน้อย เหล่านี้เป็นภาษาสื่อถึงความเป็นมงคล สื่อถึงการแสดงคารวะกาย

 

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ ภาพขมวดพระศกที่วนผิดทิศผิดทาง ดูใน http://upic.me/i/ww/dsc_0095_exposure.jpg

http://upic.me/i/ww/dsc_0095_exposure.jpg

upic.me

 

Sommai Pinphutsin แต่ คติวิถีของงานจีน แม้จะใช้วนขวาเป็นมงคลเหมือนกัน แต่การปฏิบัติหรือการพิจารณาตามคติปฏิบัติแบบจีน ให้ยึดตัวผู้ปฏิบัติเป็นหลัก ขวาคือขวาของผู้ปฏิบัติที่ผู้ปฏิบัติมองเห็นว่าเป็นขวา (เมื่อมองไปที่วัตถุ วัตถุที่เห็นนั้นอยู่ขวาของผู้ปฏิบัติ) เช่นในคติพราหมณ์(และ คติพุทธ)ให้เจ้าบ่าวอยู่ขวามือเจ้าสาว แต่คติจีน เจ้าบ่าวจีนจะอยู่ซ้ายเจ้าสาวจีน เมื่อผู้ไปอวยพรมงคล ผู้อวยพรจะแลเห็นเจ้าบ่าว(ที่หันหน้ามาประจัญกับผู้อวยพร)อยู่เบื้องขวา คติจีนยึดขวาผู้ดูผู้ปฏิบัติเป็นหลัก คติพุทธยึดขวาของวัตถุนั้นเป็นหลัก

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ ถ้าตาแลเห็นเป็นเลข ๑ ไทย แสดงว่าช่างสร้างผิด อย่างนี้เป็นอวมงคล เป็นการวนซ้ายดั่งหามศพวนเมรุ

 

จำเริญ โพธิกิจ ขอ พูดในแง่เวียนซ้ายหรือเวียนขวา ไม่มีความเห็นในเรื่องอื่น การเขียนเลข ๑ ไทย เขียนจากหัวด้านในออกมาด้านนอก การลากดินสอหรือปากกา ก็ลากเวียนขวา เช่นเดียวกับการเดินเวียนเทียน ที่เรียกว่าประทักษิณา เป็นการแสดงความเคารพในสมัยพุทธกาลหรทอในสมัยนี้ ว่ากันว่าเมื่อเทวดาลงมาพบพระพุทธเจ้า จะกระทำทักษิณาด้วยการเวียนขวาเพื่อแสดงความเคารพ

 

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ การยกตัวอย่างการวนขวาเปรียบเทียบกับเลข ๑ ไทยนั้น ไม่ได้มีเจตนาต่อว่าต่อขานการใช้เลข ๑ ไทย การสร้างเลข ๑ ไทยเป็นวิวัฒนาการมาจนลงตัวในวันนี้ กำหนดให้เขียนจากด้านในสุด (ส่วนหัว) วนขวาออกมาถึงด้านนอก (หางตัวเลข) การเขียนเลข ๑ ไทย จึงเป็นการสร้างรูปมงคลจากภายในมาสู่ภายนอก เป็นการให้ความหมายในยุคปัจจุบัน และจะเป็นภาษาสื่อสารการเป็นมงคลดั่งที่เคยใช้เป็นเลขที่มีค่าเอกอุว่าเป็น ที่ ๑

 

สมหมาย ปิ่นพุทธศิลป์ การ ทำเลข ๑ ไทยให้ปรากฏ จะต่างกับการเจริญเติบโตของเส้นผม (หรือเส้นพระศก) ปลายเส้นผมจะออกจากพระเศียรแล้วยาวออกวนไปทางขวาดั่งเวียนพระอุโบสถ แล้ววนเป็นวงเล็กลงแต่วนสูงขึ้นจากระดับโคนเส้นผม สุดท้ายก็กลายเป็นปลายเส้นผมตรงตำแหน่งหัวเลข ๑ ไทย การกำเนิดเลข ๑ ไทยมีวิธีการวนแบบวนขวา(ทักขิณาวัฏ) เช่นเดียวกับการกำเนิดขมวดพระศกก็เกิดจากการวนขวา(ทักขิณาวัฏ) ส่วนผลที่ปรากฏแก่ตาที่แลเห็นมีรูปลักษณ์แตกต่างกัน ทั้งขมวดพระศกและเลขไทยต่างก็เป็นรูปแบบแห่งความเป็นมงคลด้วยกันทั้งคู่

***

การช่างฝีมือ3วัฒน์ 1ปฏิมากร